کد مطلب:48897 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

لطفاً در مورد فرهنگ از ديدگاه قرآن كريم توضيح دهيد؟

پيش از پاسخ تذكر نكاتي لازم است:

فرهنگ در لغت به معناي تعليم و تربيت، علم و دانش و ادب، كتاب لغت، مجموعة آداب و رسوم و مجموعة علوم و معارف و هنرهاي يك قوم بهكار رفته است. از نظر اصطلاحي، به مجموعة برداشتها، موضعگيريهاي فكري، هنر، ادبيات، فلسفه، آداب، سنن و رسوم و روابط حاكم بر اجتماع تعريف شده است.

در قرآن كريم، از فرهنگ به مفهوم مصطلح آن تعبيري يافت نميشود; ولي به طور كلي قرآن كريم از فرهنگ در يك جا به عنوان زبان قوم ياد كرده است; چون قرآن كريم نخست در محيط جزيرة العرب نازل شده و با مردمي سروكار داشته كه داراي اعتقادات و رفتاري خاص بودهاند:

وَ مَآ أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلآبِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ;(ابراهيم،4) ما پيامبران را نفرستاديم، مگر با زبان قوم خودشان سخن بگويند.

در جاي ديگر از فرهنگ به عنوان حكم جاهليت ياد كرده و در آيات بسياري به اعتقادات و فرهنگ رايج عصر خود حمله ميكند: أَفَحُكْمَ الْجَـَهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِّقَوْمٍ يُوقِنُونَ;(مائده،50) آيا حكم جاهليت را ميجوييد؟ براي گروهي كه باور دارند، حكم چه كسي از حكم خدا بهتر است؟

همچنين از فرهنگ به عنوان سنن ياد كرده و در آيات بسياري سنت گذشتگان و آداب و رسوم آنها را يادآوري كرده است: قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الاْ ?َرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَـَقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ;(آل عمران، 137) پيش از شما، سنتهايي وجود داشت; ]و هر قوم، طبق اعمال و صفات خود، سرنوشتهايي داشتند; كه شما نيز همانند آن را داريد[ پس بر روي زمين، گردش كنيد و ببينيد سرانجام كار تكذيب كنندگان ]آيات خدا[ چگونه بود؟!(ر.ك: قرآن و فرهنگ زمانه، سيد محمد علي ايازي، انتشارات كتاب مبين / المعجم المفهرس، محسن بيدارفر، ص 372، انتشارات بيدار.)

اكنون، به بيان اين مطلب ميپردازيم كه فرهنگ يك جامعة اسلامي از ديدگاه قرآن، چگونه بايد باشد و قرآن با فرهنگ موجود زمان نزول و ساير فرهنگها، چگونه برخورد كرده است؟

فرهنگهاي غير الهي به سان فرهنگ عرب زمان نزول قرآن، گسيختهاي از حق و باطلاند; حق از آن جهت كه از اديان الهي متأثر بودهاند و باطل از آن جهت كه آن فرهنگ الهي با خرافات و علايق مغاير با خواست شرايع الهي، مخلوط شده است.

قرآنكريم ضمن ارائة فرهنگي فراگير و پايهدار، با فرهنگ موجود و به طور كلي فرهنگهاي بشري برخوردي متناسب دارد; بدين ترتيب كه عناصر حق را تأييد كرده و عناصر باطل را به نقد كشيده، براي آنها ـ چنانچه لازم بوده ـ جايگزيني مناسب ارائه كرده است.

عناصر فرهنگساز قرآني در آيات بسياري به تصوير كشيده شده و نمونههاي عيني آن نيز گاه ارائه شده است; براي مثال: ترويج مسؤوليتپذيري و دفاع از كيان جامعه اسلامي; فرهنگ جهاد و شهادت; عدالتمحوري در گسترههاي فردي و اجتماعي; اطاعتپذيري از مسؤولان مورد تأييد حاكم شرع; توجّه به فضايل اخلاقي و نهادينه كردن آن و انذار از رذايل اخلاقي و بسياري ديگر.(ر.ك: قرآن و فرهنگزمانه، سيد محمدعلي يازي، نشر كتاب مبين.)